Tanzimat Dönemi | Tanzimat Fermanı | Tanzimat Dönemi Hakkında | Tanzimat Dönemi Nedir

Tanzimat Edebiyatı; “edebi akım” olarak ortaya çıkan bir kültür ve siyasi hareketin sonucudur. 3 Kasım 1893 yılında Reşit Paşa tarafından ilan edilmiş olan ve Gülhane Hattı Hümayunu da denilen Yenileşme beratının yürürlüğe girmesi sonucunda doğmuştur. Tanzimat Edebiyatı, daha sonra  Tanzimat Fermanı olarak isimlendirilecektir. Gerek siyasi alanda, edebi alanda ya da gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin tam anlamı ile resmi bir belge olara sayılacaktır. Edebiyat Tarihimize bakıldığı zaman 1839 yılını Tanzimat Edebiyatının başlangıcı olarak kabul görünen yıl olarak görebiliriz. 

Tanzimat Edebiyatının asıl amacı metot bakımından Batılı, öz ve ruh bakımından ise milli bir edebiyat ortaya çıkarmaktır.

Türk toplumunda gerçekleşen esaslı değişimleri, fikir ve yenilikleri  kapsar.

Bu dönem edebiyatı üç dönemde inceleniyor.

A-) Hazırlık Dönemi (1839-1860): Bu dönem şiirlerinde bakıldığı zaman Halk Edebiyatı etkileri görülmektedir. Batı’dan çevirilere dikkat çeker. Aynı zaman da Akif Paşa, Sadullah Paşa, Müfit Paşa ve Yusuf Kamil Paşa dönemin en değerli isimleri arasında yer alır.

Özellikle bakıldığında Fransa Edebiyatından şiir, hikaye ve roman gibi alanlar da çeviriler yapıldığı bir geçiş dönemi olarak ta görülmektedir. Bu da Divan Edebiyatı ve Tanzimat Edebiyatı arasında bir köprü örneği gibidir. Devlet eli ile çıkarılmış olan “ilk Türk Gazetesi TAKVİM-İ VAKAYİ” bu dönem içerisinde çıkarıldı.

Bu dönem içerisinde Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirmiş olduğu TELEMAK, ilk çeviri romanımızdır.

B-) 1. Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860-1877): Bu dönem ise 18910 yılında Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlanması ile başlamaktadır. 1877 yılına kadar süren bu dönem, 1877 yılında II. Abdulhamit’in Meşrutiyet Meclisinin çalışmalarını durdurması ile sona erdirilmiştir.

C-) 2. Dönem Tanzimat Edebiyatı (1877-1895): 1877 yılında başlar ve 1895 yılında sona erer.

BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ ÖZELLİKLER

I.Dönem Tanzimat  Edebiyatı 1860-1877 yılları arasında gerçekleşir.

• Bu dönemde toplum için “Sanat” anlayışı ön plana çıkmış ve bu anlayış benimsenmiştir. Sanat, toplumun tamamen Batılaşması için bir tür araç olarak kullanıldı.
• Eserler halkın anlayabileceği sade bir dil ile yazılması amaçlandı.
• Divan edebiyatının süslü- sanatsal düz yazısı kaldırıldı. Onun yerine belli bir düşünceyi iletmeyi amaçlanan düzyazı geliştirildi. Bu dönemde ilk kez noktalama işareti kullanıldı
• Aynı zaman da bu dönemde ilk kez yurt, ulus, özgürlük ve insan hakları gibi pek çok yeni konular işlenmiştir. Biçim bakımından Divan edebiyatına bağlılığını sürdürmeye devam etmiştir. Gazel, Kaside, Murabba, Terkib-i Bend gibi nazım biçimleri kullanılmaya başlandı
• İlk örnekleri bu dönemde görülen roman, teknik bakımdan zayıf ve kusurludur. Romanlarda batılaşmanın yanlış anlaşılması, aile sarsıntıları ve köle ticareti gibi konular ele alındı.
• Tanzimat tiyatrosu, sahne dili ve  tekniği açısından başarılı olmuştur. Bu dönemde tiyatro; halkı eğitmek için bir okul olarak düşünüldü. 

İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ

II.Dönem Tanzimat Edebiyatı 1877-1895 yılları arasında gerçekleşti.

Bu dönemin, 1. Meşrutiyet Meclisinin 1877 yılında Osmanlı ve Rus savaşı gerekçe gösterilerek kapatılması ile başlanan baskıcı bir yönetimi bulunuyor. Bu durum sanat ve edebiyatı oldukça etkilemeyi başarmış gibi gözüküyor.

·         Bu dönemde toplumun kendi sorunlarından uzaklaşması için “sanat için sanat” ilkesi benimsendi.

·         Dilde sadeleşme çakası iz bırakmıştır. Dil oldukça ağırlaştırılmıştır.

·         Batı edebiyatı türünden ürünler verilmiş olup bu sayede sanatçılar daha da usta hale gelmiştir.

·         Bu dönem de her geçen zaman içerisinde şiir konusu bir hayli genişlemiş olup bireysel konulara dönüşüm göstermiştir. Aynı zaman da biçimsel yenilikler getirilmiştir. Recaizade Mahmut Ekrem ve özellikle Abdülhak Hamit’in eserlerine bakıldığı zaman bunu açıkça görebiliyoruz.

·         Romanlarda Realizm etkisi  sıklıkla görülmektedir. İlk realist roman ilk kez bu dönem içerisinde yazılmıştır. Realizm ve Natüralizm bu dönemin baskın akımları olarak görülmektedir.

·         Bu dönemde Tiyatro önemini bir hayli kaybetmiştir. Sahne dili ve tekniği açısından başarısız eserler ortaya çıkmıştır. Tiyatro eserleri ilk kez bu dönemlerde oynanmak için değil okunmak için yazıldı.